tarotot

Sa akong pagmata, diretso ko nag tan-aw sa akong cellphone. Tipikal ra gud unta to nga adlaw, tipikal na pagmata, tipikal na paglantaw kung naa bay nagtext sa akong cellphone. Oi,naay nagtext, ang among Department Head. Dali-dali nako gitan-aw kay basin unsa iyang gi-text basin ipapahawa nako sa akong trabaho, wala ra ba mi’y kontrata, diretso ra mi mapatangtang kung gustuhon sa mga gamhanan. Pagbasa nako sa text nisiga akong mga mata ug nidako akong ngisi. Ehehehehehe. Mao ni iyang gitext:

Dear All: We are required to go to the municipal hall on December 31, 2009 as announced by the mayor. We should be there 9 AM sharp. We will receive 5000.00 additional bonus plus 5000.00 chalk allowance for teachers. Please pass.

Pagka-anindot nga mensahe! Dako gyud kaayo akong ngisi. Energetic kaayo ko ni bangon. Bisan paglimugmug nako gangisi gihapon ko. Pagpangihi nako, nakhuna-huna ko kadyot.

“Gi-ahak, holiday man diay nang 31, unsaun lugar nako pag uli ana nga iniloga man na sa bus kay alas tres ra taman ang biyahe sa mga bus…? ah ngano man diay mag standing basta kay nay diyes mil. Ehehehehehehehe.”

Lipay kaayo ko sugod adtong adlawa hangtod sa 31 sa December kay makadawat baya ug gamay pahalipay, excited kaayo ko, nag sige na gud ko ug budget-budget sa kwarta nga mahawiran sa akong mga kamot pag abot sa bisperas sa New Year. Mga lima to ka gabii nga cge nako gatan-awon ang papel nga nay nakasulat na akong budget ayha ko matulog. Murag gihimo nakong shabu ang papel, mag-ngisiha na dayon ko paghigda sa bed. Mura’g sabog nga adik.

Pagka-31, buotan kaayo ko, ako nagluto para sa among pamahaw, nanilhig og nanarapo pa jud ko sa salog. Paghuman nako pamahaw diretsoko naligo. Pag-ilis nako, nakakita akong anak nga nangandam ko para molakaw, natingala siya nga nag pagwapa ko kay kabalo siya nga wala’y work iyang mama.

“Mama, where are you going?” pangutana sa akong anak.

“Mangita ko og money baby, para maka-buy ko og toys og ‘nina nimo,” akong gitubag ang akong anak.

“Mag buy ka og toys Mama? Kanang daghan kaayo nga toys mama ha? Kanang back hoe, blue nga multicab, transformers dayon Mama, kadto si Optimus Prime. Kuan pa jud kanang Piattos na blue, chocolate og banana boat ha?”

Nag-enumerate na intawon akong anak, pero sige lang, makabayad lang ko sa akong mga utang payts na, para na sa akong anak tanan ang mabilin na kwarta.

“O sige baby, unsa pa gyud akong paliton? Kana lang?

“Okay nana Mama, sa sunod na pud ang uban,” tubag sa akong anak.

“Sige pag-uli ni Mama baby naa na imong toys ha? Kiss na si Mama beh kay maglakaw na ko.”

Nag-kiss pud akong anak sa ako, og nag-promise na mag-good boy siya kay palitan baya kuno sa iyang Mama og toys.

Nangatang dayon ko sa hi-way og bus, nakasakay pud baya ko pero mga trenta minotos pud ko nag hulat-hulat. Pag saka nako sa salakyanan, puno na siya daan, nana’y gapanindog nga mga tao dapit sa pultahan. Pagka-anindot. Ni-apil na lang pud ko og tindog dapit sa pultahan kay kabalo man ko nga wala’y magpa lingkod sa ako. Wala na intawo’y “gentleman” karon. Pagkakita sa mga lalake nga nay pasahero nga gatindog, magpa tulog-tulog  na man hinuon na sila! Ang uban pud dili magpatulog-tulog pero tan-awon lang ka nila. Mura’g wala lang, bisan unsaun nimo og pagpa-cute diha, wala gyu’y mo-ingon sa imo nga, “Dinhi na lang ka Miss oh, ako na lang magtindog,”.

Mag-sakit man unta akong bo-ot basta makasakay ko sa bus nga mag-standing ko, pero adtong adlawa wala gyud nako gidib-dib na hawoy kaayo ug pugong-pugong pagtindog pag-dagan sa bus. Okay ra kaayo akong paminaw adto. Okay pa sa olrayt.

Gikan sa Dicklum padulong Puerto standing ra jud ko. Wala gyud ko kalingkod intawon. Mga kwarenta’y singko minotos ko nag tindoga, nag pugong-pugong para dili matumba pag dagan a bus. Nawala lage akong poise kay kadha hunong og utro paglarga sa bus kay mura man ko og mabalibag, pero okay lang, bahala og wala’y poise! Ngano ba diay? Makadawat bitaw ko og dako-dako pud nga kantidad.

Pag-naog nako sa bus diretso dayon ko nagsakay ug multicab padulong Tagoloan. Nanaog dayon ko atbang sa munisipyo. Oi daghan na mga tawo, daghan na gahulat og grasya. Alas nuebe to pag-abot nako, naa na akong mga kauban, bibo na kaayo, pero gi-ingnan ko nila nga alas diyes pa daw i-release ang bonus.

Wala mi’y mabuhat, naghulata mi dadto, ni-adto na lang mi sa bakery luyo sa munisipyo, nagkaon na lang dayon ko ug ice cream. Sosyal kaayo ko cornetto pa gyud akong gipalit, duha kabook. Nag-celebrate nako daan.

Pagka-quarter to ten, nangadto na dayon mi sa treasurer’s office para maglinya. Pi-ot kaayo ang dalan, igang, gasagol ang baho sa mga tawo. Makalipong. May gani nagkaon ko og duha ka cornetto, naa nay bangil daan akong tiyan. Mao na’y gitawag nga “self-defense”; magkaon daan ahya mag-linya para magkubra og bonus.     

Gipa-una og pirma sa amo ang payroll, ni-pirma pud mi, pero natingala mi kay isa ra ka payroll ang among napirmahan; ang kadto rang para sa bonus. Nanga-kulbaan na mi kay murag dilikado na nga dili mahatag among chalk allowance.

Sa akong huna-huna, dili g’yud pwede nga wala ang chalk allowance kay 7200 pa akong bayronon nga utang. Kung singko mil ra akong makuha, gi-ahak, kulang ra para bayad sa utang akong madawatan. Unya unsaon lugar nako to’ng enumeration sa akong anak? Gi-ahak na ni karon.

Hinay-hinay na gakawala ang mga tawo sa munisipyo, tanan na sila nangahatagan sa ilang mga pahalipay. Ang among OIC-President pula na kaayo ang dagway, gapangaway na sa mga tawo kay nganong wala lage kuno ang among chalk allowance. Ang hearing adto, wala daw labot ang mga maestro og maestra sa among  skwelahan na mahatagan sa chalk allowance, para ra daw ang allowance sa mga teachers gyud nga under sa DepEd. Pastilan! Pagkagansi namo, naa na baya’y bonus daan ang mga taga DepEd, unya dugangan pa gyud ilang madawatan, kami intawon nga mga dinaog-daog, kulangan pa gyud ang kwarta nga gisaad sa amo.

Wala gyud mi nang-hawa dadto sa munisipyo, alas dose na to hapit, wala gyu’y nanglakaw sa amo. Nalooy na siguro ang mayor sa amo, gihimuan mi og payroll og dali-dali, gilapis ra ang among mga pangalan pagsulat. Pero dili 5000.00 ang gibutang nga kantidad sa payroll, 1500.00. Gi-ahak!

Pag-pirma nako sa payroll, nangamatis na akong ilong sa tuma nakong pag-pugong-pugong para dili motulo ang akong luha gikan sa akong mga mata. Ni pahiyum na lang ko pag dawat nako sa mil kinintos.

“Thank you, Sir,” ingon nako sa nag tunol sa kwarta.

Pero wala na, halang na kaayo akong mga mata. Hapit na gyud.

Sa dili madugay, nitulo na gyud, nitulo na gyud ang akong mga luha. Giduolan dayon ko sa akong kauban ug gi-ingnan nga,

“Ayaw na paghilak Ma’am oi, maayo na man laman ning 1500 kay sa wala, daghan baya tawo na wala gyu’y nadawatan, pasalamat na lang ta, swerte gihapon ta Ma’am.”

Gipakonsensiya na man hinuon ko sa akong kauban, mao na ni karon. Ni-pahiyom na lang ko, wala na lang ko nitubag kay basin unsa pa’y mugawas sa akong baba nga dili mayo nga mga pamulong.

Paghuman niadto, nagsakay na dayon ko og multicab padulong sa Puerto kay mupauli nako sa amo. Naluyahan gyud ko. Nawala tanan akong energy.

Pag-abot nako sa Puerto, nasuya intawon kaayo ko sa mga tawo kay busy kaayo sila pamalit og mga pagkaon og paboto para sa New Year celebration. Nikuot ko sa akong bulsa, kwarenta pesos na lang akong kwarta, baynte-singko ang plete padulong sa amo. May pa og wala ko nagkaon og Cornetto ganina dah! Pero sige lang.Naa pa ko’y extra nga kwarta.

Og nipalit na lang dayon ko og dako nga tarotot ayha ko nisakay og bus.

Pag-abot nako sa balay, diritso nako gi-tunol nag tarotot na akong gipalit sa akong anak nga excited nga nitagbo sa ako. Gitan-aw niya pag-ayo ang tarotot na akong gihatag. Gitan-aw pud niya dayon akong dagway nga nangamatis na pud ang ilong.

Gipatingog sa akong anak ang tarotot nga akong gipalit, ug iya kong gi-ingnan,

“Happy New Year, Mama!”

Wala nako nakatubag sa iyang atubangan, ni-kiss lang ko sa akong anak og diretso nako ni adto sa kwarto ug gipatulo ang mga luha gikan sa akong mga mata.

“Happy New Year, Baby, I’m sorry…